İslam Öncesi Türk Kültür ve Medeniyetinden Bir Sayfa:
Orta Asya’daki Eski Uygur dönemi, genel Türklük alanı içinde, coğrafya, dil, din ilişkisinin kalıcı izler bıraktığı tarihteki yegâne alanlardan biridir. Bu dönem ayrıca İslam öncesi Maniheist ve Budist bir çevrede Türk dilinin en zengin yazılı eserlerinin verildiği dönemdir. Başlangıçta Moğolistan bozkırlarında ardından göç yoluyla gittikleri bugünkü Çin sınırları içinde kalan, tarihi İpek Yolu’nun önemli bir kısmını kapsayan coğrafyada Uygurlar Orta Asya Türk kültürünün en parlak ve verimli dönemini yaratmışlardır.
Tarih sahnesinde Uygurların varlık gösterdiği ve katkı yaptığı alanlardan biri de İpek Yolu’dur. Kültür, inanç ve yaşam tarzı bakımından farklı olan Doğu ve Batı arasında İpek Yolu bir köprü vazifesini görmüştür. Bu tarihî yolun Orta Asya’daki kısmı 10. yüzyıldan başlamak üzere 14.yüzyıla kadar büyük ölçüde Uygurların hâkimiyeti altında olmuştur. İpek Yolu’nun ana güzergâhı üzerinde kurdukları şehirleriyle Uygurlar bu coğrafyanın gelişmesinde ve zenginleşmesinde önemli rol oynamıştır. Önce Maniheist ardından Budist olarak İpek yolunda zengin bir kültür yaratan Uygurların katkılarının birincil tanıkları olan Uygur hukuk belgeleri günümüze kadar ulaşmıştır. Orta dönem yerleşik Türk kültürünün en güçlü temsilcisi olan Uygur toplumuna ait bu hukuk belgeleri, gerek şahıslar arasındaki gerekse şahıslarla devlet arasındaki hukukî süreçleri bize tanıklamaktadır. Bu seminerde, eski Türk çağının sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamı konusunda paha biçilmez değerde olan bu orijinal belgelerin ışığında Uygurlar ve İpek Yolu’na yaptıkları katkılar anlatılacak. Uygurların şehirleri nasıldı? Aralarında nasıl sözleşmeler yapıyorlardı? Sözleşmelerinde bugünkü temel hukuk kavramları kefil, müteselsil kefil, rehin, ipotek, tanık, cezai müeyyideler nasıl yer alıyordu? Kişi hakları açısından nasıl uygulamaları vardı? Nüfus sayımlarına esas olan aile beyannamelerini nasıl hazırlıyorlardı? Uygurlarda vasiyet geleneği nasıldı? Kölelerine nasıl davranıyorlardı? Uygurların aile yaşamlarında evlatlık alma ve evlat rehin verme nasıl yapılıyordu? İpek yolunun en mahir tüccarları olarak Uygurlar kağıt parayı nasıl kullanıyorlardı? İpek Yolu’nda ticaretteki en önemli alınıp satılan materyaller nelerdi? Dönemin orijinal hukuk belgelerine dayalı olarak bu soruların cevapları örneklerle bu seminer çalışması içinde değerlendirilecek.
